W sprawie byłego posła i biznesmena, który został zatrzymany przez Centralne Biuro Antykorupcyjne, pojawiły się kontrowersje związane z wykorzystaniem przez Prokuraturę informacji objętych tajemnicą adwokacką. Prokuratura uzyskała dostęp do telefonu zatrzymanego, w którym znajdowały się m.in. wiadomości wymieniane z jego adwokatem. Jak podaje obrońca zatrzymanego, część tych wiadomości została użyta jako dowód w uzasadnieniu wniosku o tymczasowy areszt.
Prokurator odpowiadając na ,,zarzuty’’ obrońcy wskazał, iż w momencie, kiedy przeprowadzano te rozmowy, mec. Dubois nie był obrońcą zatrzymanego – to nie była rozmowa z obrońcą, bo nie był on wtedy jeszcze nie był podejrzanym.
W kontekście tej sprawy pojawia się wiele pytań o to, czym jest tajemnica adwokacka, jaki jest jej zakres? Czy rzeczywiście prokurator może wykorzystać wiadomości wymieniane pomiędzy adwokatem a klientem w okresie kiedy klientowi nie były postawione jeszcze zarzuty? Niejednokrotnie podejrzany (oskarżony) kontaktuje się ze swoim obrońcą wymieniając z nim wiadomości sms czy e-mail, ujawniając w trakcie rozmowy okoliczności dotyczące sprawy. Co w sytuacji w której Prokuratura uzyska dostęp do telefonu podejrzanego i zapozna się chociażby z planowaną linią obrony?
Zacznijmy od tego, że adwokat obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej. Tajemnica adwokacka adwokacka ma służyć klientowi. Ustanowiona jest nie w interesie adwokatów, ale w interesie obywateli. Tajemnica ta stanowi jeden z filarów prawa do obrony. Prawo do obrony nie może być natomiast jedynie teoretyczne i iluzoryczne ale praktyczne i skuteczne.
TAJEMNICA ADWOKACKA A TAJEMNICZA OBROŃCZA
Jedną z gwarancji prawa do obrony jest przewidziany w art. 178 punkt 1 kodeksu postępowania karnego bezwzględny zakaz przesłuchiwania jako świadka obrońcy oraz adwokata lub radcy prawnego działającego na podstawie art. 245 § 1 k.p.k. (kontakt z zatrzymanym) co do faktów, o których dowiedzieli się, udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę oraz zakaz wykorzystania dokumentów zawierających tajemnicę obrończą przewidziany w art. 226 k.p.k.
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że przepis art. 178 punkt 1 k.p.k. posługuje się określeniem obrońca – obrońcę można mieć z formalnego punktu widzenia dopiero od momentu postawienia zarzutów. Sformułowanie zakazu w odniesieniu do „obrońcy” niestety pozwala na rozróżnienie tajemnicy obrończej oraz tajemnicy adwokackiej, z której istnieje możliwość zwolnienia (art. 180 § 2 k.p.k.).
Tajemnica adwokacka dotyczy okoliczności, o których adwokat dowiedział się w związku z wykonywaniem swojego zawodu, które jednak nie było udzielaniem pomocy prawnej zatrzymanemu lub pełnieniem funkcji obrońcy dla podejrzanego czy oskarżonego. W tym zakresie obowiązuje bowiem względny zakaz dowodowy, a więc istnieje możliwość zwolnienia świadka z tajemnicy w tym zakresie, pod warunkiem spełnienia przesłanek określonych w art. 180 § 2 k.p.k., zgodnie z którym adwokat (a także inne osoby wymienione w tym przepisie, których dotyczy tajemnica związana z ich zawodem, np. lekarz, dziennikarz itp.) może być przesłuchany co do faktów objętych tajemnicą zawodową, jeżeli jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. Osoba obowiązana do zachowania tajemnicy zawodowej ma prawo odmowy zeznań co do okoliczności objętych tajemnicą, natomiast obowiązek złożenia przez nią zeznań i ujawnienia tych okoliczności powstaje dopiero wtedy, gdy sąd (prokurator) zwolni ją od obowiązku zachowania tej tajemnicy. Tajemnica obrończa natomiast ma charakter bezwzględny.
WNIOSKI
Czy zatem korespondencja klienta z adwokatem, który nie został formalnie ustanowiony obrońcą albo udzielił porady prawnej przed wszczęciem sprawy karnej może zostać wykorzystana przez organy ścigania?
W mojej ocenie jest to niedopuszczalne z punktu widzenia celu jakiemu ma służyć tajemnica adwokacka. Niewątpliwie zasięganie pomocy prawnej u adwokata w kwestii dotyczącej możliwości bycia pociągniętym do odpowiedzialności prawnej stanowi przejaw prawa do obrony. Co istotne, w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto, że prawo do obrony rozciąga się również na podmioty, które nie mają statusu podejrzanego (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku SN z 30.06.2009 r., V KK 25/09). Przyjęcie, tak jak chce to prokurator, że zakaz ten odnosi się wyłącznie do adwokata, który formalnie został ustanowiony obrońcą sprawia, że prawo do skorzystania z obrońcy staje się iluzoryczne i prowadzi w istocie do obejścia zakazu przewidzianego w art. 178 pkt 1 k.p.k. i tym samym stanowi naruszenie prawa do obrony.
Jeśli masz dodatkowe pytania dotyczące tajemnicy adwokackiej lub innych aspektów ochrony prawnej, zachęcamy do kontaktu z kancelarią, aby uzyskać fachową poradę prawną.
Powiązane wpisy:
Czy zawsze można kłamać we własnej sprawie? Granice prawa do obrony na pewnym przykładzie.
Kara pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego
Wniosek o odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego
Posiedzenie w sprawie udzielenie zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego