W dobie cyfryzacji i powszechnego korzystania z bankowości internetowej oraz mobilnej, ryzyko oszustw finansowych stale rośnie. Cyberprzestępcy wykorzystują phishing i inne metody wyłudzania danych, aby przejąć kontrolę nad rachunkami bankowymi, nieustannie poszukują nowych metod wyłudzania naszych danych i środków. Co zrobić, gdy z Twojego konta zniknęły pieniądze? Jakie masz prawa i obowiązki? Kiedy bank odpowiada za utracone środki?
CZYM JEST NIEAUTORYZOWANA TRANSAKCJA PŁATNICZA?
Ustawa o usługach płatniczych[1] (dalej równiejż jako: u.u.p.) nie zawiera legalnej definicji pojęcia „nieautoryzowanej transakcji płatniczej”. Wskazuje natomiast jaką transakcję płatniczą uważa się za autoryzowaną. Zgodnie z art. 40 ust. 1 tej ustawy transakcję płatniczą uważa się za autoryzowaną, jeżeli płatnik wyraził zgodę na wykonanie transakcji płatniczej w sposób przewidziany w umowie między płatnikiem a jego dostawcą. Zgoda może dotyczyć także kolejnych transakcji płatniczych.
Przyjmuje się zatem, że z nieautoryzowaną transakcją płatniczą mamy do czynienia w sytuacji, gdy płatnik nie wyraził na nią zgody.
Jeśli nie udzieliłeś na dokonanie transakcji, transakcja jest nieautoryzowana, co oznacza, że bank powinien zwrócić Ci skradzione środki.
CO ZROBIĆ, GDY ZAUWAŻYSZ NIEAUTORYZOWANĄ TRANSAKCJĘ NA SWOIM KONCIE?
- Upewnij się, że środki których brakuje na Twoim koncie nie zostały przeznaczone na spłatę zobowiązań wynikających z zawartych umów – np. opłaty za abonament, subskrypcje, polecenia zapłaty. Jest to bardzo istotne, ponieważ dokonanie zgłoszenia i żądanie zwrotu kwoty, która była przez Ciebie autoryzowana może zostać potraktowane przez dostawcę usług płatniczych jako usiłowanie oszustwa, a Tobie może grozić odpowiedzialność karna.
- Jeśli kategorycznie wykluczysz możliwość, że wyraziłeś zgodę na płatność i nie autoryzowałeś tej (lub tych) transakcji zwróć się do banku (swojego dostawcy usług płatniczych) z reklamacją.
- Zastrzeż kartę lub rachunek płatniczy.
- Złóż zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na Policji.
JAKIE SĄ OBOWIĄZKI BANKU W PRZYPADKU NIEAUTORYZOWANEJ TRANSAKCJI?
Co do zasady w przypadku wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej bank ma obowiązek zwrócić użytkownikowi kwotę tej transakcji maksymalnie do końca następnego dnia roboczego po dokonaniu zgłoszenia (tzw. zasada D+1).
W tym celu należy złożyć reklamację i zwrócić się do banku o zwrot kwoty transakcji, której nie zlecałeś do wykonania oraz na którą nie wyraziłeś zgody. Ważne jest aby zrobić to niezwłocznie – przy czym nie później niż w terminie 13 miesięcy od dnia nieautoryzowanej transakcji płatniczej.
Co istotne, bank nie będzie odpowiadał za nieautoryzowane transakcje płatnicze do wysokości równowartości w walucie polskiej 50 euro, ustalonej przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez NBP obowiązującego w dniu wykonania transakcji, jeżeli nieautoryzowana transakcja jest skutkiem posłużenia się utraconym przez płatnika albo skradzionym płatnikowi instrumentem płatniczym lub przywłaszczenia instrumentu płatniczego.
KIEDY BANK MOŻE ODMÓWIĆ ZWROTU PIENIĘDZY?
Bank, jako dostawca usług płatniczych, ponosi odpowiedzialność za nieautoryzowane transakcje, chyba że użytkownik działał umyślnie lub dopuścił się rażącego niedbalstwa. Jeśli klient świadomie udostępnił swoje dane osobom trzecim lub zaniedbał podstawowe zasady bezpieczeństwa, bank może odmówić zwrotu środków.
W większości przypadków bank nie będzie w stanie, w ustawowym terminie na zwrot kwoty transakcji, rzetelnie ocenić i sprawdzić, czy Twoje działanie może być oceniane jako rażące niedbalstwo i czy doprowadziło ono do wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej. W takiej sytuacji bank najpierw powinien dokonać zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji, a dopiero potem – jeśli stwierdzi, że dopuściłeś się rażącego niedbalstwa – wystąpić do Ciebie o zapłatę kwoty, którą wcześniej Ci zwrócił.
W przypadku braku zwrotu z Twojej strony dostawca usług płatniczych będzie mógł wystąpić do sądu, który następnie oceni, czy w danych okolicznościach można oceniać Twoje zachowanie jako rażące niedbalstwo, w wyniku czego sam doprowadziłeś do wystąpienia nieautoryzowanej transakcji płatniczej, a tym samym czy odpowiadasz za wystąpienie nieautoryzowanej transakcji płatniczej i musisz zwrócić dostawcy usług płatniczych kwotę transakcji. Warto wiedzieć, że regulacja ustawowa dotycząca tej kwestii, ma charakter wyjątkowy, bowiem mamy do czynienia z tzw. odwróconym ciężarem dowodzenia.
To na banku będzie spoczywał ciężar udowodnienia, że transakcja płatnicza została autoryzowana i prawidłowo zapisana w systemie służącym do obsługi transakcji płatniczych dostawcy oraz że nie miała na nią wpływu awaria techniczna ani innego rodzaju usterka związana z usługą płatniczą świadczoną przez tego dostawcę, w tym dostawcę świadczącego usługę inicjowania transakcji płatniczej.
PODSUMOWANIE
Nieautoryzowane transakcje to poważne zagrożenie dla Twoich finansów. Bank ma obowiązek zwrócić skradzione środki, o ile nie dopuściłeś się rażącego niedbalstwa. Kluczowe jest szybkie działanie i znajomość swoich praw.
Jeśli Twój bank odmówił Ci zwrotu środków lub masz wątpliwości co do dalszych kroków, skontaktuj się z nami. Pomożemy Ci skutecznie dochodzić Twoich praw!
[1] Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 30, 731, 1222, z 2025 r. poz. 146)
