Rozprawa (posiedzenie) sądu w trybie zdalnym (online) została wprowadzona w Polsce ustawą z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Nowelizacja procedury cywilnej z lipca 2023 r. wprowadziła na stałe rozprawy zdalne, przepisy te weszły w życie w dniu 14 marca 2024 r.
Obecnie zasadą jest możliwość przeprowadzenia dowodu na odległość w ramach posiedzenia zdalnego, jeżeli charakter dowodu się temu nie sprzeciwia. Aby przeprowadzić taki dowód, sąd musi wydać stosowne postanowienie. Co więcej, zgodnie z nowelizacją, strona już na etapie wniosku dowodowego może wskazać, że domaga się przeprowadzenia dowodu w ramach posiedzenia zdalnego.
Wprowadzając powyższe regulacje ustawodawca przewidział również możliwość zgłoszenia sprzeciwu przeciwko przesłuchaniu świadka w formie zdalnej. Należy jednak pamiętać, że sprzeciw wobec zdalnego przesłuchania świadka można będzie zgłosić jedynie w ciągu tygodnia od dnia, w którym sąd o tym zawiadomi.
CZYM JEST ROZPRAWA ZDALNA I JAKIE MA ZALETY?
Trzeba przyznać, że rozprawa zdalna jest wygodną, oszczędzającą czas i w większości wypadków zdecydowanie lepszą, aczkolwiek, o czym szerzej za chwilę, niepozbawioną wad formą uczestnictwa w rozprawie, niż tradycyjne, osobiste stawiennictwo w sądzie. Rozprawa zdalna sprawdza się przede wszystkim w przypadkach, gdy dana osoba musiałaby pokonać znaczną odległość do sądu, a zwłaszcza, kiedy w wypadku świadka czy biegłego, nie jest ona tak zainteresowana wynikiem sprawy, aby mieć ochotę poświęcać na to swój czas. Przykładowe stawiennictwo w charakterze świadka osoby mieszkającej w Katowicach czy Krakowie, w Sądzie Rejonowym w Szczecinie na godzinę 9:00, tylko po to aby odpowiedzieć na kilka pytań, może się przecież okazać dla niej problematyczne i uciążliwe. Jeszcze gorszą perspektywą jest taka wyprawa tylko po to, aby przed salą dowiedzieć się, że rozprawa, na którą zostaliśmy wezwani, została odwołana.
Obecnie sąd ma możliwość zarządzić przeprowadzenie rozprawy w formie zdalnej z urzędu, lub na wniosek, przy czym zasadą jest, że przeprowadzanie rozprawy ma miejsce w formie hybrydowej. Oznacza ona, że uczestnicy rozprawy alternatywnie będą mogli uczestniczyć w rozprawie z sali sądowej lub, pod pewnymi warunkami, sprzed ekranu komputera czy smartfona. Może się zatem zdarzyć, że część z uczestników rozprawy będzie uczestniczyć w niej osobiście na sali sądowej, a część połączy się zdalnie z sądem poprzez urządzenia elektroniczne.
Wadą takiej sytuacji jest to, że taka mieszana forma uczestnictwa sprawdza się zdecydowanie gorzej, niż osobiste stawiennictwo wszystkich stron i świadków na sali sądowej czy rozprawa przeprowadzona całkowicie w formie zdalnej. Częste zakłócenia łączności utrudniają uczestnikom wzajemne usłyszenie i zrozumienie swoich słów, a ponadto przy późniejszym odsłuchiwaniu rozpraw przez pełnomocników zdarzają się trudności w dokładnym odtworzeniu treści czyjejś wypowiedzi.
DOSTAŁEM WEZWANIE NA ROZPRAWĘ ZDALNĄ. JAK WYGLĄDA PROCEDURA?
Otrzymałeś pocztą wezwanie do stawiennictwa w sądzie i zastanawiasz się co dalej? Przede wszystkim w pierwszej kolejności sprawdź swój adres e-mail, powinieneś otrzymać na niego link do rozprawy, w który należy kliknąć celem połączenia z sądem w czasie wskazanym na wezwaniu. Zdarza się, choć rzadziej niż na początku funkcjonowania tego rozwiązania, że link taki potrafi dotrzeć do adresata w dniu rozprawy, nawet na godzinę przed jej rozpoczęciem, co jest frustrujące i wprowadza nerwową atmosferę. Na szczęście sądy coraz częściej wysyłają link do rozprawy z dużym wyprzedzeniem. Jeżeli nie otrzymałeś linku do rozprawy najlepiej zadzwoń do sądu, bądź jeżeli jesteś stroną i masz pełnomocnika, skontaktuj się z nim celem uzyskania pomocy i informacji.
Sprawdź również dokładnie treść wezwania. Niekiedy jest tak, że sąd widząc, iż część świadków i stron mieszka w okolicach jego siedziby, a część dalej, zarządza z urzędu przeprowadzenie rozprawy w trybie zdalnym, obecnie ,,hybrydowym’’. Wówczas masz tylko możliwość, a nie obowiązek zdalnego uczestnictwa w rozprawie. Jeżeli więc z jakichś względów wolisz osobiste stawiennictwo w sądzie, dalej możesz to zrobić. Może też okazać się, że sąd w zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy zdalnej jedynie poinformował o alternatywnej możliwości osobistego pojawienia się na sali sądowej bądź obowiązku zgłoszenia chęci uczestnictwa w niej w sposób zdalny. W takim przypadku termin zgłoszenia chęci uczestnictwa w formie zdalnej wynosi 3 dni robocze przed wyznaczonym terminem posiedzenia. Jest to niezbędny czas na zorganizowanie rozprawy w trybie hybrydowym i zapewnienie dostępności odpowiednich środków technicznych. Jeżeli zatem zapomnisz o złożeniu zgłoszenia w odpowiednim terminie, będziesz musiał osobiście stawić się w sądzie w wyznaczonym czasie.
JAK SIĘ PRZYGOTOWAĆ DO ROZPRAWY ZDALNEJ?
Do uczestnictwa w rozprawie zdalnej niezbędne jest przede wszystkim posiadanie urządzenia elektronicznego wyposażonego w kamerę i mikrofon, umożliwiającego bezpośrednią komunikację na odległość przy pomocy dźwięku i obrazu, jak np. smartfon, laptop, komputer stacjonarny, tablet itd. Warto zadbać zawczasu o zapewnienie sobie jak najszybszego i najbardziej stabilnego połączenia internetowego. W mieście nie ma z tym z reguły problemów, ale planując uczestnictwo w rozprawie zdalnej w czasie pobytu w górach czy lesie połączenie przy użyciu sieci komórkowej może okazać się niewystarczające. Z własnej praktyki dodam, że zdecydowanie przyjemniej dla wszystkich uczestników rozprawy jest, kiedy osoby łączące się zdalnie mają założone słuchawki, zamiast odtwarzać dźwięk z głośników. W ten sposób eliminujemy irytujący pogłos, słychać nas lepiej, a osoby zadające nam pytania nie muszą po kilka razy prosić o powtórzenie odpowiedzi.
Kolejną techniczną kwestią jest zapewnienie sobie możliwości uczestnictwa w rozprawie z pomieszczenia, w którym będziemy mogli spokojnie uczestniczyć w rozprawie. Oznacza to brak obecności osób trzecich, które będą kręcić się wokół nas, czy też szumu spowodowanego naszą obecnością w miejscu publicznym. Nie musi to być nasze mieszkanie, uczestniczyć w rozprawie zdalnej możemy w pracy, czy nawet w hotelu, jeżeli akurat w tym czasie nie ma nas w miejscu zamieszkania. Istotne jest, by mieć zapewniony spokój i odosobnienie. Jest to kolejna niby oczywista kwestia, o której notorycznie zapominają osoby uczestniczące w rozprawie online, łącząc się z sądem z różnych nietypowych miejsc, czy też zapominając o tym by poprosić domowników czy współpracowników o opuszczenie na czas posiedzenia online zajmowanego wspólnie pomieszczenia.
Jeżeli jesteśmy stroną reprezentowaną przez pełnomocnika, możemy uczestniczyć w rozprawie wspólnie z nim, z jednego miejsca i urządzenia. Z reguły jest to lepsza i mniej stresująca opcja i z pewnością (oczywiście jeżeli mamy taką możliwość, bo przebywamy w tym samym mieście co on) bym ją rekomendował.
Kiedy już mamy urządzenie umożliwiające nawiązanie stabilnego połączenia z sądem oraz pewność, że nikt nie będzie nam przeszkadzał w czasie rozprawy, należy podobnie jak w przypadku tradycyjnego posiedzenia pamiętać o posiadaniu przy sobie ważnego dokumentu tożsamości ze zdjęciem, o którego okazanie na wstępie poprosi nas sąd. Niby jest to oczywiste, a praktycznie w każdej sprawie z większą ilością świadków, czy uczestników postępowania zdarzy się sytuacja, że dana osoba albo w ogóle nie posiada ważnego dokumentu, albo posługuje się dowodem osobistym czy paszportem sprzed kilkunastu czy nawet kilkudziesięciu lat…
Poza tym należy pamiętać o zachowaniu kultury i powagi miejsca. Wykluczone jest spożywanie posiłków czy napojów w czasie rozprawy, należy ubrać się odpowiednio do okoliczności i stosować się do poleceń sądu. Nie należy zabierać głosu bez pozwolenia sądu, czy komentować wypowiedzi innych uczestników rozprawy, kiedy sąd nie udzielił nam głosu.
Jeżeli przygotowaliśmy się do rozprawy wystarczy w odpowiednim czasie połączyć się poprzez link otrzymany z sądu. Praktyka w każdym z sądów czy nawet wydziałów może się trochę różnić, więc najlepiej skorzystać wcześniej z instrukcji znajdującej się na stronie właściwego sądu i zapoznać ze szczegółowymi zasadami uczestnictwa w rozprawie. Do przeprowadzenia rozprawy zdalnej używane są różne aplikacje, które mogą nieco różnić się wyglądem, brak jest jednolitego, szczegółowego wzorca jak zorganizować uczestnictwo stron pod kątem technicznym. Przykładowa instrukcja dostępna jest tutaj.
PODSUMOWANIE
Rozprawy zdalnej nie należy się bać, zwykle jest dla nas przeżyciem o wiele spokojniejszym, niż osobiste zetknięcie się z powagą i atmosferą sali sądowej. Oczywiście może zdarzyć się tak, że w przypadku niewielkiej odległości od sądu, pomimo istniejącej możliwości wnioskowania o zdalne uczestnictwo w rozprawie i tak postanowimy pofatygować się do sądu osobiście, część osób po prostu preferuje takie sposób załatwiania spraw. Dyskusję budzić może również kwestia zachowania powagi sądu, w sytuacji zbyt swobodnego podejścia niektórych osób do tego w jakiej sytuacji się znajdują, czy ich brak dbałości o komfort innych. Niemniej jednak większość dotychczasowych doświadczeń z tą formą odbywania posiedzeń sądowych jest zdecydowanie pozytywna, co też było przyczyną do jej pozostawienia w polskiej procedurze cywilnej i wręcz potraktowania jako zasady, a nie wyjątku.
Ze spotkań online chętnie korzystają też pełnomocnicy procesowi, dzięki czemu, w połączeniu z obowiązującą aktualnie zasadą odbywania rozpraw w trybie hybrydowym mają możliwość świadczenia swoich usług na terenie całego kraju. Również i w naszej Kancelarii oferujemy takie możliwości. W przypadku zainteresowania ofertą zapraszamy do kontaktu.
