W dzisiejszym wpisie chciałbym przedstawić różnice pomiędzy kredytem indeksowanym i denominowanym do waluty obcej, oraz wynikających z nich konsekwencji dla kredytobiorcy.
Jakkolwiek nie istnieje ustawowa definicja kredytu indeksowanego i denominowanego, to w praktyce bardzo łatwo jest rozróżnić oba rodzaje kredytów.
KREDYT INDEKSOWANY
Kredyt Indeksowany jest kredytem, którego kwota jest wyrażona w walucie polskiej, a saldo i raty kapitałowo-odsetkowe są jedynie powiązane z kursem waluty obcej, która pełni tutaj rolę miernika waloryzacyjnego.
Bank udziela kredytobiorcy kredytu w walucie polskiej, w tej również walucie jest on wypłacany, a następnie również spłacany przez dłużnika.
Jedynym łącznikiem kredytu z walutą obcą jest mechanizm waloryzacji oparty na kursie CHF, w oparciu o który jest ustalane saldo kredytu i aktualna wysokość rat kapitałowo-odsetkowych.
Bank nie potrzebuje do jego udzielenia środków pieniężnych w walucie obcej, bowiem pojawia się ona w umowie dopiero na skutek zabiegów indeksacyjnych, jedynie jako wyznacznik aktualnej wysokości całego zobowiązania i raty.
Przykładowe postanowienie umowne brzmi następująco:
,,Bank udziela Kredytobiorcy kredytu w złotych indeksowanego kursem CHF w łącznej wysokości 400.000 zł. Równowartość wskazanej kwoty w walucie CHF zostanie określona na podstawie gotówkowego kursu kupna CHF Banku z dnia wypłaty (uruchomienia) kredytu (kurs notowany z pierwszej tabeli kursowej Banku- tabela A w tym dniu) i zostanie podana w harmonogramie spłat’’
Oznacza on, że bank wypłacił kredytobiorcy kwotę 400.000 zł, której wartość została przeliczona na dzień wypłaty kredytu do waluty obcej- CHF.
Nie oznacza to jednak, że podstawą do ustalenia salda kredytu będzie w toku jego spłaty kwota rzeczywiście wypłacona przez bank. To bowiem kwota kredytu wyrażona w CHF, stanowiąca na chwilę wypłaty kredytu równowartość 400.000 zł jest podstawą do każdorazowego ustalenia aktualnej wysokości zobowiązania kredytobiorcy. Każda zmiana kursu CHF będzie od tego momentu wpływać na wysokość zarówno salda, jak i raty kapitałowo-odsetkowej.
Dzieje się tak z uwagi na mechanizm waloryzacji, który powinien brzmieć w podobny sposób co na poniższym przykładzie:
,,Kredyt, odsetki oraz inne zobowiązania wyrażone w CHF będą spłacane w złotych jako równowartość raty w CHF przeliczonej według gotówkowego kursu sprzedaży CHF Banku z dnia wymagalnej spłaty raty (kurs notowany z pierwszej tabeli kursowej Banku- tabela A, w tym dniu).’’
Podstawowym uchybieniem mechanizmu indeksacji do CHF w umowach oferowanych przez banki, z punktu widzenia obowiązujących w Polsce przepisów prawa, jest brak określenia obiektywnego miernika, w oparciu o który następuje waloryzacja kwoty kredytu.
Miernikiem takim w umowach kredytowych zawieranych w pierwszej dekadzie XXI wieku, jest kurs CHF ustalany przez sam bank, w publikowanej przez siebie tabeli kursów walut, na dodatek bank stosuje inny kurs dla wypłaty kredytu (kurs kupna CHF, niższy), a inny dla jego spłaty (kurs sprzedaży CHF, wyższy).
Rozwiązanie to łamie postanowienia art. 358(1) § 2 kodeksu cywilnego, albowiem tak skonstruowany mechanizm waloryzacji nie jest ustalany w oparciu o miernik obiektywny.
KREDYT DENOMINOWANY
Nieco inaczej sprawa wygląda w przypadku kredytu denominowanego.
Istotą kredytu denominowanego jest to, że jego kwota jest oznaczona w walucie obcej, a dopiero następnie, jest ona przeliczana do waluty polskiej i w tej walucie jest wypłacana kredytobiorcy. Kwota kredytu wypłacana kredytobiorcy powinna zatem, przynajmniej w teorii, pochodzić z przewalutowania waluty obcej, np. franka szwajcarskiego na PLN.
Z uwagi na fakt, że dzień wypłaty kredytu w PLN, po jego przewalutowaniu z waluty obcej, jest inny niż dzień podpisania umowy kredytowej, a kurs waluty ulega zmianom, klient niekiedy, w wypadku części umów, nie wiedział dokładnie ile dostanie pieniędzy po tej operacji.
Przykładowe postanowienie umowne brzmi następująco:
,,Bank zobowiązuje się pozostawić do dyspozycji kredytobiorcy kredyt w kwocie 100.000 CHF. Wypłata kredytu będzie dokonana jednorazowo na rachunek bankowy wskazany przez Kredytobiorcę- przelewem do dnia 30 lipca 2007 roku. Kredyt zostanie wypłacony w PLN przy zastosowaniu kursu kupna dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązującego w Banku w dniu zlecenia płatniczego’’
Saldo kredytu również ustalane jest w walucie obcej i następnie przeliczane na złotówki. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych jest określana w walucie obcej i przeliczana na złotówki według aktualnego kursu:
,,1. Spłata zadłużenia Kredytobiorcy z tytułu kredytu i odsetek następuje w drodze potrącania swoich wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego kredytobiorcy. Potrącanie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, według obowiązującego w Banku w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów).’’
Podobnie zatem jak w przypadku kredytu indeksowanego, w praktyce umów frankowych przed 2011 rokiem, kurs CHF ustalany był przez sam bank, w publikowanej przez siebie tabeli kursów walut, na dodatek bank stosował inny kurs dla wypłaty kredytu (kurs kupna CHF, niższy), a inny dla jego spłaty (kurs sprzedaży CHF, wyższy).
Między innymi z tych względów również i takie kredyty należy uznać za wadliwe w świetle bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa polskiego.
Dodatkowo zdarzało się, że niedbale z punktu widzenia interesu kredytobiorcy skonstruowany mechanizm ,,przewalutowania’’ kredytu z CHF na PLN sprawiał, że nie był on do końca pewien ile zostanie mu wypłacone środków w walucie polskiej, ponieważ z uwagi na wahania kursowe pomiędzy dniem zawarcia umowy kredytowej, a datą uruchomienia kredytu, różnica wartości kredytu w CHF przeliczonego na PLN mogła wynosić nawet kilka tysięcy złotych, co czasem powodowało sytuacje, w których wypłacone środki nie pozwalały na zakup mieszkania i niezbędne było pozyskanie dodatkowych środków w drodze pożyczek od rodziny lub znajomych czy poprzez tzw. ,,chwilówki’’.
Podsumowując, kredyty indeksowane i denominowane różnią się w kwestii sposobu ustalania salda kredytu oraz przewalutowania.
Jakkolwiek dopuszczalne przez prawo, w praktyce oba rodzaje kredytów posiadały dyskwalifikujące je wady, które uniemożliwiają uznanie ich zapisów za w pełni odpowiadające regulacjom krajowym i europejskim.
